Uznanie ojcostwa jest jedynie czynnością, którą wykonuje się przed urzędnikiem – zwykle jest to wybrany kierownik urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa jest wówczas protokołowane. Mężczyzna, od którego pochodzi dziecko ze związku pozamałżeńskiego oświadcza, że jest ojcem dziecka. Matka dziecka ma trzy miesiące na potwierdzenie oświadczenia ojca. Najczęściej potwierdzenie następuje przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego tego samego dnia co uznanie ojcostwa.

Uznanie ojcostwa może nastąpić przed urodzeniem się dziecka, po urodzeniu się dziecka, przy sporządzeniu aktu urodzenia oraz przed przeniesieniem do organizmu kobiety komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo zarodka powstałego z komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo z dawstwa zarodka. Uznanie ojcostwa nie może nastąpić, jeżeli toczy się sprawa o ustalenie ojcostwa. Nie można też uznać dziecka, którego pochodzenie zostało już ustalone poprzez uznanie lub na drodze sądowego ustalenia ojcostwa innego mężczyzny.

Co istotne, następstwem uznania ojcostwa jest powstanie stosunku prawno-rodzinnego między ojcem a dzieckiem. Po stronie ojca powstaje władza rodzicielska, choć może on nie być mężem matki dziecka albo nie być jego biologicznym ojcem.

Czasem jest tak, że biologiczni ojcowie dzieci narodzonych ze związków pozamałżeńskich nie chcą uznać swojego ojcostwa. Wówczas matka dziecka ma możliwość wystąpienia na drogę sądową z tzw. powództwem o ustalenie ojcostwa. Gwoli ścisłości, takie żądanie może także złożyć domniemany ojciec dziecka lub samo dziecko. Powództwo jest wolne od opłat sądowych.

Oprócz najważniejszej kwestii odnoszącej się do ustalenia samego ojcostwa – stosuje się tu dowód z badań DNA – w pozwie o ustalenie ojcostwa matka może nade wszystko zawrzeć żądanie dotyczące zobowiązania ojca do płacenia na dziecko świadczeń alimentacyjnych, oraz określić na przyszłość inne ważne kwestie, jak choćby te związane ze sposobem wykonywania przez ojca władzy rodzicielskiej. Nic nie stoi na przeszkodzie aby matka dziecka w tym samym pozwie zgłosiła także żądanie zwrotu wydatków związanych z ciążą i porodem oraz ewentualnych wydatków związanych z komplikacjami zdrowotnymi, które mogły po porodzie wystąpić.

Prawomocny wyrok ustalający ojcostwo ma moc wsteczną od chwili urodzenia się dziecka, a w odniesieniu do kwestii dziedziczenia - od chwili jego poczęcia. Na mocy wyroku powstaje prawny stosunek ojcostwa, z którym łączy się powstanie - w stosunku do dziecka - władzy rodzicielskiej oraz obowiązku alimentacyjnego. Istotnym skutkiem ustalenia ojcostwa jest także rozstrzygnięcie o nazwisku dziecka.