ABC PRAWA
28 wrzesień 2018

Rezydencja podatkowa osoby mieszkającej w dwóch państwach

Jędrzej Banaszewski
Jędrzej Banaszewski
T: 796 580 170
Rezydencja podatkowa jest to umówione w przepisach międzynarodowych miejsce dopełniania zobowiązań finansowych. Określa ono, kto i w jakim zakresie podlega opodatkowaniu w danym państwie. Reguły ustalania rezydencji podatkowej znajdują się w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania, jednak czasem i te wydają się być dla podatników mieszkających w różnych państwach zbyt mało precyzyjne.

Dla rozstrzygnięcia nasuwających się wątpliwości podatnik wystąpił do polskiego organu z wnioskiem o interpretację. Z wniosku wynikało, iż podatnik jest obywatelem Holandii, który w tym kraju otrzymuje emeryturę i tam rozlicza się w urzędzie skarbowym. W opisywanym roku podatkowym wnioskodawca mieszkał w Polsce i w Holandii, ale stałe miejsce zamieszkania i zameldowania posiada w Polsce, gdzie ma też rodzinę i nieruchomości. W Holandii także posiada rodzinę holenderską i znajomych. Przez większość czasu podatnik przebywał poza granicami Polski. W związku z powyżej przedstawionym stanem faktycznym zadane zostało pytanie czy otrzymywane przez wnioskodawcę dochody podlegają opodatkowaniu tylko w Holandii czy również w Polsce.

Organ podatkowy stanął na stanowisku, że dochody z emerytury powinny być opodatkowanie w Polsce. Z takim rozstrzygnięciem nie zgodziły się jednak Sądy. W wyroku II FSK 1279/16 Naczelny Sąd Administracyjny podał jednocześnie wskazówki na które należy zwracać uwagę przy rozstrzyganiu o obowiązkach podatkowych rezydentów powstałych na tle tak skomplikowanych stanów faktycznych.

W przedmiotowej sprawie, z uwagi na posiadanie przez podatnika miejsc zamieszkania zarówno w Polsce jak i w Holandii, jak również ze względu na jego aktywność w obydwu państwach, nie można było przyjąć, że ma on ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze z Polską. Sąd wskazał, iż wraz z rozwojem stosunków politycznych, społecznych i gospodarczych, ustalając charakter rezydencji danego podmiotu, należy odchodzić od kryteriów formalnoprawnych na rzecz łączników, które wyznaczają faktyczne więzi podatnika z danym państwem, określane mianem łączników efektywnych (funkcjonalnych). Są to kryteria kładące nacisk na związek faktyczny, najczęściej ekonomiczno-społeczny, co powoduje, że decydującego znaczenia nie mogą uzyskać przesłanki wynikające z regulacji cywilno- lub administracyjnoprawnych.

Jeżeli kryteria ustanowione w polsko – holenderskiej konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania wskazują, że dana osoba fizyczna ma miejsca zamieszkania w obu umawiających się państwach, a także nie można jednoznacznie wskazać, w którym państwie posiada ośrodek interesów życiowych, konieczne jest sięgnięcie do kolejnych przesłanek wynikających z innych przepisów tej konwencji, czyli reguł kolizyjnych. Reguły te dodatkowo doprecyzowują przesłanki wskazujące na związki danego podatnika z jednym z krajów, w których przebywa.

W związku z faktem występowania silnych związków podatnika z obydwoma krajami należało przejść do następnego w kolejności kryterium, tj. miejsca zwykłego zamieszkania. Stosownie do art. 4 ust. 2 lit. b) konwencji, jeżeli nie można ustalić, w którym państwie osoba ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada stałego miejsca zamieszkania w żadnym z państw, uważa się, że ma ona miejsce zamieszkania w tym państwie, w którym zwykle przebywa. Zdaniem NSA jest to kryterium o charakterze obiektywnym i wynika z długości pobytu w danym kraju, którą wyznacza okres przebywania (pozostawania) na danym terytorium. Zgodnie zaś z przyjętym w sprawie stanem faktycznym podatnik przez większą część roku przebywał w Holandii. Kolejne z kryteriów wynikające z art. 4 ust. 2 lit. c) konwencji również przesądziło w stanie faktycznym sprawy o rezydencji holenderskiej podatnika. Zgodnie z tym przepisem jeżeli podatnik przebywa zazwyczaj w obu państwach lub nie przebywa zazwyczaj w żadnym z nich, to uważa się, że ma on miejsce zamieszkania w tym Państwie, którego jest obywatelem.